چکیده: این‌روزها به‌واسطه اظهارات ضد برجامى مقامات آمریکایى و دور جدید اتهام‌زنى‌هاى آن‌ها به ایران، برخى گمانه‌زنى‌ها حاکى از احتمال اقدام رییس جمهور آمریکا در تأیید نکردن پایبندى ایران به تعهدات خود در برجام است.حالا این سوالات مطرح است که آیا از ۲۵ مهرماه و تبعات بعدى آن، موضوع راهبرد آمریکا در قبال برجام بیش از پیش مطرح مى شود؟ آیا آمریکا برجام را پاره خواهد کرد و یا از آن خارج خواهد شد؟ آیا وضع موجود را حفظ ولى فشارها را تشدید خواهد کرد؟ آیا اتهام‌زنى‌ها درخصوص نقش ایران در به‌اصطلاح بى‌ثبات‌سازى منطقه و نقض حقوق بشر و موضوع توان دفاعى و موشکى ایران، مقدمه‌اى براى دور جدید تحریم‌ها و بازگرداندن تحریم‌هاى قبل از برجام است؟
۲۵ مهرماه، سومین گزارش نود روزه رییس جمهور آمریکا ارائه خواهد شد و اگر رییس جمهور آمریکا، پایبندى ایران به تعهداتش را تأیید نکند، موضوع به کنگره ارجاع مى‌شود و کنگره مى‌تواند درباره بازگرداندن تحریم‌ها و حتى اعمال تحریم‌هاى جدید تصمیم بگیرد.
اکنون در شرایطى که آمریکا در منطقه شکست خورده و نقشه‌هایش نقش برآب شده است، مى‌خواهد با ابزارهایى همچون قانون کاتسا و قانون کورکر-کاردین و حتى با استفاده از خودِ برجام، جبران شکست کند و به‌عبارتى برجام را عامل فشار براى دستیابى به خواسته‌هاى فرابرجامى خود قرار دهد.
این‌روزها طراحى آمریکا در منطقه به‌خصوص طراحى تجزیه عراق و سوریه، با شکست داعش و دیگر گروههاى تروریستى تکفیرى، عملاً بى‌نتیجه مانده است. آمریکایى‌ها شکست خود در منطقه را تعبیر به «بى‌ثبات‌سازى ایران در منطقه» مى‌کنند، بنابراین باید گفت قانون کاتسا یکى از ابزارهاى جدى و مؤثر رییس جمهور آمریکا براى فشارهاى جدید به ایران و بى‌اثر کردن فواید اندک برجام است اما تلاش آمریکا به این قانون محدود نمى‌شود.
آژانس طى ۸ نوبت اعلام کرد که ایران به قوانین برجام متعهد بوده و آن‌را اجرایى کرده است و تهدیداتى که ترامپ علیه ایران بیان مى‌کند بیشتر شبیه لاف زدن است. قرار بود برجام الگویى براى حل و فصل معضلات خارجى مثل کره شمالى تبدیل شود اما از زمانى که از ریاست جمهورى ترامپ مى‌گذرد، وضعیت کره شمالى تهدیدآمیزتر شده است.
کورکر رئیس کمیته روابط خارجى سناى آمریکا دیدگاهش این است که ما اگر از برجام خارج شویم در واقع ما موضوع اجماع بین‌الملل مى‌شویم و به ضرر ما است و باید کارى کنیم که ایران از برجام خارج شود و اجماع علیه ایران شکل بگیرد.
ما در این سه سال راهبردى را پیش گرفتیم و براى این‌که برجام آسیب نبیند فشارهاى آمریکا را تحمل کردیم، از کنار آن گذشتیم و به آن واکنش نشان ندادیم و این محاسباتى را براى آمریکا ایجاد کرد که ایران به برجام دست نخواهد زد و دولت آمریکا را به این نتیجه رساند که با هزینه صفر تحریم‌ها را احیا کند.
دل بستن به دشمن کوچک (اروپا) در این مسیر اشتباهى راهبردى است که تاریخ یک دهه گذشته را به نحو فاجعه‌بارترى تکرار خواهد کرد. تجربه به ما مى‌گوید نه اهداف راهبردى اروپا با آمریکا چندان متفاوت است و نه اروپا اساسا در موقعیتى است که مقابل تحریم‌هاى ثانویه آمریکا مقاومت کند.
پیام مهم سخنان رهبر انقلاب اسلامى در مراسم دانش‌آموختگی نیروى انتظامى آن بود که جمهورى اسلامى در مقابل خطاى طرف مقابل، دست‌بسته و بدون واکنش نیست و در مقابل قلدرى‌هاى نظام سلطه، هیچ عقب‌نشینى در کار نخواهد بود زیرا اگر ما کوتاه بیاییم، دشمن جلو مى‌آید و در مقابل، نشان دادن اقتدار و کرنش نکردن در مقابل زورگویى است که تولید شرافت و قدرت خواهد کرد و دشمن را به عقب خواهد راند.
در صورت خروج آمریکا از برجام و احیاى تحریم‌ها، واکنش خود را به آمریکا واقعاً نشان بدهیم، فقط حرف نزنیم. ضمن این‌که دست ما خالى نیست، ما گزینه‌هاى بسیار متنوعى را در اختیار داریم که باید به یک نقشه‌اى برسیم براى آن‌که از این گزینه‌ها استفاده کنیم. تحت این شرایط مى‌توانیم محیط راهبردى را تغییر بدهیم و تجربه تاریخى هم به ما همین را می‌گوید، آمریکا شکست‌پذیرتر از آن‌چیزى است که برخى تصور مى‌کنند. سردار قاسم سلیمانى مى‌گوید: تنها ملتى که در طول تاریخ لیاقت تاریخى شکست آمریکا را دارد، ملت ایران است. **
«دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا در حمله لفظى علیه تعدادى از کشورها ازجمله ایران چیزى کم نگذاشت. شدت حملات ترامپ در سخنرانى به‌ویژه علیه ایران به‌حدى بود که «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسرائیل که در سالن مشغول گوش دادن به اظهارات ترامپ بود، ذوق‌زده شده و به همسرش (میریام وایزمن) نگاه کرده و هر دو سرشان را به نشانه تأیید تکان دادند. نتانیاهو پس از پایان سخنرانى ترامپ در توئیتى به زبان عبرى، سخنرانى ترامپ را «شجاعانه‌ترین سخنرانى در سازمان ملل طى ۳۰ سال گذشته» عنوان کرد.
* «گزافه‌گویى‌هاى ترامپ درباره ایران چه بود؟
«دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا در سخنرانى خود در هفتاد و دومین دوره نشست‌هاى مجمع عمومى سازمان ملل در نیویورک گفت: زمان آن فرا رسیده است که به نظام دیگر خارج از قانون اشاره کنیم که از مرگ بر آمریکا و نابودى اسرائیل و ملت‌هاى بیشترى در این سالن سخن مى‌گوید. ترامپ مدعى شد ایران از پول نفت براى تأمین مالى حزب‌الله استفاده مى‌کند که عرب‌ها و مسلمانان بی‌گناه را به قتل مى‌رسانند و گفت: باید با ایران که فقط خشونت و هرج‌ومرج صادر مى‌کند، مقابله کنیم. وى ادعا کرد: ایران به تقویت دیکتاتورى بشار اسد کمک کرد و جنگ در یمن را هدایت مى‌کند. توافق هسته‌اى با ایران بدترین توافقنامه در طول تاریخ آمریکا بود. این توافقنامه یک‌جانبه است. به‌صراحت بگویم این توافقنامه مایه شرمندگى و خجالت براى آمریکا بوده است. توافقنامه هسته‌اى ایران را اگر پوششى براى توسعه برنامه هسته‌اى باشد نخواهیم پذیرفت. ترامپ در ادامه گزافه‌گویى‌هایش، گفت: اکنون زمان آن است کل جهان به ما بپیوندند و از دولت ایران بخواهند تا دیگر دنبال مرگ و ویرانى نباشد. اکنون زمان آن است ایران همه آمریکایى‌ها و شهروندان دیگر کشورها را که با بى‌عدالتى زندانى کرده است، آزاد کند. رئیس جمهور آمریکا گفت: ما دیگر نمى‌توانیم اجازه دهیم از ما سوءاستفاده شود یا ما را وارد توافقنامه‌هاى یک‌طرفه کنند که در آن آمریکا در مقابل، چیزى به‌دست نمى‌آورد.
* تناقض‌گویى در سخنان ترامپ
سخنرانى رئیس جمهور آمریکا در ۷۲مین مجمع عمومى سازمان ملل دو بخش متناقض داشت. ترامپ در بخش اول اظهارات خود از اولویت آمریکا، هماهنگى، احترام به تمامیت کشورها و از تحمیل نکردن اراده و روش آمریکایى به دیگران سخن گفت. اما آقاى ترامپ در بخش دوم سخنان خود، تا آن‌جایى که مى‌توانست از القاب «پلید»، «فاسد»، «یاغى»، «دیکتاتورى»، «شریر» و… براى کره شمالى و ایران استفاده کرد. اوج سخنرانى ترامپ شاید همان تهدید او به «نابودى کره شمالى» بود. او کره شمالى، یک کشور عضو سازمان ملل را علنا تهدید به نابودى کرد، اما در عوض، رهبر کره شمالى را «مرد موشکى» خواند. البته ترامپ در ادامه از خجالت چند کشور دیگر ازجمله ونزوئلا و کوبا هم درآمد. وى تلویحا با استفاده از عبارات و تعابیرى، چین و روسیه و چند کشور دیگر را هم مورد انتقاد قرار داد.
اظهارات آقاى ترامپ علیه کره شمالى و ایران به‌حدى تند بود که «ریچارد هاس»، رئیس شوراى روابط خارجى آمریکا آن‌را یادآور سخنرانى «محور شرارت» جورج بوش، رئیس جمهور اسبق آمریکا در سال ۲۰۰۲ دانست.
* برخورد دوگانه و واکنش تمسخرآمیز به ترامپ
رئیس جمهور آمریکا از وضعیت دموکراسى در ایران انتقاد کرد و مثل روساى جمهور سابق آمریکا خود را دلسوز مردم ایران نشان داد. انتقاد ترامپ از وضعیت دموکراسى در ایران در حالى است که او چند ماه قبل، پس از انتخابات ریاست جمهورى در ایران، با سران انتصابى عربستان در ریاض در حال رقص شمشیر بود.
«تریتا پارسى»، رئیس شوراى ایرانیان آمریکا در توئیتى نوشت: «خنده‌دار است؛ کسى‌که نتوانست پیروز آراى مردمى در انتخابات ریاست جمهورى آمریکا باشد، براى ایرانى‌ها نطق دموکراسى مى‌کند و آن‌ها را تشویق به تغییر رژیم می‌کند.»
ترامپ هم‌چنین به محض تصدى در کاخ سفید، اجراى قانون ممانعت از ورود اتباع چند کشور مسلمان ازجمله ایرانى‌ها را در پیش گرفت. او در کمتر از یک‌سال ریاست جمهورى چندین تحریم جدید علیه ایران را اعمال کرد و چندى پیش، در واکنش به حملات تروریستى تهران، خود ایرانى‌ها را مقصر دانست.
* بخش برجامى سخنان ترامپ
یکى دیگر از مهم‌ترین بخش‌هاى سخنرانى رئیس جمهور آمریکا که نه تنها براى ایرانى‌ها بلکه براى خود آمریکایى‌ها، اروپا، چین، روسیه و کشورهاى منطقه حائز اهمیت بود، مربوط به برجام است. آقاى ترامپ توافق هسته‌اى را «بدترین توافق»، «مایه شرمندگى آمریکا» و «پوششى براى برنامه هسته‌اى» ایران خواند.
دولت آمریکا کمتر از یک‌ماه دیگر و اواسط ماه اکتبر باید گزارش خود درباره پایبندى ایران به مفاد برجام را به کنگره ارائه کند اما با اظهارات ترامپ، سخت بتوان تصور کرد که «غیرقابل پیش‌بینى‌ترین سیاستمدار دنیا در این روزها»، این‌بار هم مثل دفعات قبل، پایبندى ایران به برجام را تأیید کند. اگر او پایبندى ایران را تأیید نکند، کنگره آمریکا دو ماه فرصت خواهد داشت تا درباره سرنوشت برجام تصمیم‌گیرى کند. اگر ترامپ توپ برجام را در زمین قوه مقننه آمریکا بیندازد و این‌که کنگره درباره برجام چه تصمیمى خواهد گرفت و چه اتفاقاتى مى‌تواند بیفتد موضوعى است که در فرصتى جداگانه بررسى خواهد شد.
* موگرینى، مقامهاى اروپایى و کارشناسان غربى، سخنان ترامپ علیه برجام را نپذیرفتند
اظهارات ضد برجامى ترامپ، مقامات خارجى ازجمله مقامات اروپایى را نگران کرده است. خانم «فدریکا موگرینى» در حاشیه مجمع عمومى و در دیدار با «مایک پنس»، معاون رئیس جمهور آمریکا بر اهمیت برجام تأکید کرد. «امانوئل ماکرون»، رئیس جمهور فرانسه نیز کمى پس از سخنرانى ترامپ در مجمع عمومى گفت که به دور انداختن توافق هسته‌اى «خطایى بزرگ» خواهد بود.
یک مقام آمریکایى که نامش فاش نشده، گفته است که احتمالا دولت ترامپ در ماه اکتبر راهبرد خود در قبال ایران را مشخص خواهد کرد. ترامپ همواره سعى کرده است که خیلى شفاف درباره «راهبرد ایران» صحبت نکند و اغلب با جواب «خواهید دید چه خواهد شد» پرسشگران را معلق و سردرگم نگه داشته است اما شاید لحن سخنان ترامپ که گفته مى‌شود «نیکى هیلى»، سفیر آمریکا در سازمان ملل هم به او در خصوص متن سخنرانى مشورت داده است، بتواند به ما در تشخیص تصمیم احتمالى آتى رئیس کاخ سفید کمک کند؛ مگر این‌که فشار رهبران اروپایى در زمینه برجام، به‌حدى پر زور باشد که بتواند محاسبات «تا کنون تغییرنیافته» رئیس جمهور «یک‌دنده» آمریکا را تغییر دهد.
سخنرانى رئیس جمهور آمریکا در مجمع عمومى سازمان ملل در ساعات اولیه خود مورد انتقاد کارشناسان و مقامات غربى قرار گرفت و انتظار مى‌رود که مقامات و کارشناسان بیشترى به این سخنرانى نگاهى انتقادى داشته باشند.
خانم مارگوت والشتروم، وزیر خارجه سوئد به خبرنگار بى.بى.سى گفته است که سخنرانى ترامپ یک «سخنرانى اشتباه»، در «زمانى اشتباه» و براى «مخاطبانى اشتباه» بود.
* سخنان سخیف، شعارى، بى‌محتوا و جاهلانه
آقاى محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم سخنان ترامپ را «سخیف، شعارى و بى‌محتوا و جاهلانه» خواند که «عمق بى‌اطلاعى» رئیس جمهور آمریکا را نشان مى‌دهد. محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران که براى شرکت در نشست سالانه مجمع عمومى سازمان ملل متحد در نیویورک به‌سر مى‌برد، در واکنش به سخنرانى دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در این نشست اظهار داشت: سخنان وى به‌ویژه آن‌جا که به ملت بزرگ ایران اشاره داشت، چنان سخیف، شعارى و بى‌محتوا بود که ارزش پاسخ ندارد.
ظریف هم‌چنین اظهار داشت: سخنان وقیحانه و جاهلانه رئیس جمهور آمریکا و نادیده انگاشتن واقعیات جمهورى اسلامى ایران در سیاست داخلى و خارجى و مبارزه با تروریسم، عمق بى‌اطلاعى و رفتار و گفتار عوام‌فریبانه ایشان را نشان مى‌دهد که در کنار واقعیاتى همچون حمایت دولت آمریکا از رژیم جنایتکار صهیونیستى و رژیم‌هاى دیکتاتورى منطقه و ایجاد و تقویت گروههاى تروریستى حاصلى جز انزوا و بى‌اعتبارى هرچه بیشتر دولت آمریکا نزد جهانیان نخواهد داشت.
* مقابله ایران با قوانین ضد برجامى آمریکا
این روزها بواسطه اظهارات ضد برجامى مقامات آمریکایى و دور جدید اتهام زنى‌هاى آن‌ها به ایران، برخى گمانه زنى ها حاکى از احتمال اقدام رییس جمهور آمریکا در تأیید نکردن پایبندى ایران به تعهدات خود در برجام است.حالا این سوالات مطرح است که آیا از ۲۵ مهرماه و تبعات بعدى آن، موضوع راهبرد آمریکا در قبال برجام بیش از پیش مطرح مى شود؟ آیا آمریکا برجام را پاره خواهد کرد و یا از آن خارج خواهد شد؟ آیا وضع موجود را حفظ ولى فشارها را تشدید خواهد کرد؟ آیا اتهام زنى‌ها درخصوص نقش ایران در به‌اصطلاح‌بى‌ثبات‌سازى منطقه و نقض حقوق بشر و موضوع توان دفاعى و موشکى ایران، مقدمه‌اى براى دور جدید تحریم‌ها و بازگرداندن تحریم‌هاى قبل از برجام است؟
تصویب قانون کاتسا در کنگره
براى پى بردن به راهبرد آمریکایى‌ها بهتر است، به عقب برگردیم،در سوم مرداد ماه، کنگره آمریکا قانونى تصویب کرد که «محدود کردن دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها» نام گرفت،این قانون که با اکثریت آراء به تصویب رسید دربردارنده تحریم‌هایى برضد ایران، روسیه و کره شمالى است از این قانون به‌عنوان مادر تحریم‌ها نیز یاد شد،مخفف انگلیسى این قانون «کاتسا» نام دارد.
گذشته از این‌که کاتسا، نقض برجام است اما این قانون، دست رییس جمهور آمریکا را براى دور زدن برجام و بازگرداندن تحریم‌هایى که بواسطه برجام تعلیق شده بودند، به بهانه‌هاى دیگر، باز مى‌کند ضمن آن‌که به رییس جمهور آمریکا اجازه تحریم‌هاى جدید را نیز مى‌دهد.
پال رایان رئیس مجلس نمایندگان مى‌گوید: «طبق قانون کاتسا، ایران همچنان کارهاى زیادى انجام مى‌دهد که خارج از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است. باید از طریق قانون کاتسا به‌عنوان یک قانون راهبردى جدید براى آمریکا، با ایران مقابله کرد تا این کشور در برجام، به تعهداتش پایبند باشد.»
* بهانه تراشى جدید رییس جمهور آمریکا و تیم امنیتى
بهانه تراشى جدید رییس جمهور آمریکا و تیم امنیتى، نظامى و دیپلماسى وى این است که ایران به‌دلیل آنچه که‌ثبات‌سازى منطقه نامیده مى‌شود و هم‌چنین به‌دلیل آزمایش موشکى و حمایت از جریان مقاومت، روح برجام را نقض کرده است. در ادامه این لیست اتهامى آمریکا علیه عملکرد ایران در قبال برجام مک مستر سناتور آمریکایى مدعى است: «ایران توافق هسته‌اى را نقض کرده و عامل به‌وجود آمدن تروریستها در خاورمیانه است.»
جبران شکست در منطقه با برجام
این روزها طراحى آمریکا در منطقه به‌خصوص طراحى تجزیه عراق و سوریه، با شکست داعش و دیگر گروههاى تروریستى تکفیرى، عملابى‌نتیجه مانده است. آمریکایى‌ها شکست خود در منطقه را تعبیر به «بى‌ثبات‌سازى ایران در منطقه» مى‌کنند، بنابراین باید گفت قانون کاتسا یکى از ابزارهاى جدى و مؤثر رییس جمهور آمریکا براى فشارهاى جدید به ایران وبى‌اثر کردن فواید اندک برجام است اما تلاش آمریکا به این قانون محدود نمى‌شود.
تصویب قانون کورکر – کاردین در کنگره
حدود دو سال و نیم قبل یعنى در فروردین سال ۹۴ و درست سه ماه قبل از توافق وین هم کنگره آمریکا قانونى را تصویب کرد که براساس نام طراحان اصلى آن، به قانون کورکر- کاردین موسوم است.
نیکى هیلى نماینده آمریکا در سازمان ملل چند روز پیش هنگامى که در مؤسسه امریکن اینترپرایز درباره سیاست دولت آمریکا در قبال ایران سخن مى‌گفت، از سه سند و یا به تعبیر بهتر سه ابزار براى بعد از ۲۵ مهر وبى‌اثر کردن برجام سخن گفت:۱- خودِ برجام ۲- قطعنامه ۲۲۳۱ و ۳- قانون کورکر-کاردین.
نماینده آمریکا در سازمان ملل مى‌گوید: «اگر رئیس جمهور پایبندى ایران را تأیید نکند، قانون کورکر-کاردین به ماگوید که بعد از آن چه روى مى‌دهد.»
* قانون کورکر- کاردین چیست؟
زمانى که با لبخندهاى اوباما مذاکرات هسته‌اى در جریان بود، باب کورکر جمهورى خواه و بن کاردین دموکرات، قانونى را در کنگره به تصویب رساندند. بر اساس این قانون، رییس جمهور آمریکا ملزم شده که هر نود روز گزارشى از پایبندى ایران به تعهداتش در برجام، ارائه کند.
۲۵ مهرماه، سومین گزارش نود روزه رییس جمهور آمریکا ارائه خواهد شد و اگر رییس جمهور آمریکا، پایبندى ایران به تعهداتش را تأیید نکند، موضوع به کنگره ارجاع مى‌شود و کنگره مى‌تواند درباره بازگرداندن تحریم‌ها و حتى اعمال تحریم‌هاى جدید تصمیم بگیرد.
نیکى هیلى نماینده آمریکا در سازمان ملل مى‌گوید: «این اقدام تلاش قوه مقننه است تا بخشى از اختیارات خود را با تصویب قانون کورکر-کاردین به کار بندد،این قانون از رئیس جمهور نه یک چیز بلکه چند چیز مى‌خواهد: اول این‌که ایران از نظر مواد، برجام را نقض نکرده باشد، با این حال، قانون کورکر-کاردین هم‌چنین مستلزم موارد دیگرى نیز هست، این قانون از رئیس جمهور مى‌خواهد تأیید کند تعلیق تحریم‌ها علیه ایران مناسب و متناسب با اقدامات هسته اى ایران است و این امر براى منافع امنیت ملى آمریکا بسیار مهم است»
* ۲۵ مهرماه موعد گزارش ۹۰ روزه برجامى ترامپ
به نظر مى‌رسد،دولت آمریکا تلاش دارد تا با استفاده از قانون کورکر – کاردین و در چارچوب گزارش ۹۰ روزه رییس جمهور، ایران را در ۲۵ مهر ماه، متهم به نقض روح برجام کند. ترامپ رئیس جمهور آمریکا چندى پیش مدعى شد: «ما قویا به این موضوع معتقدیم و باید بگوییم که آن‌ها مطمئنا به روح توافق پایبند نیستند من باید بگویم که در رابطه با روح برجام، ایران اصلا به آن پاى بند نیست.»
در همین حال تیلرسون وزیر خارجه آمریکا مى‌گوید: «ما به‌طور خاص با سایر طرف‌هاى این توافقنامه (برجام) رایزنى مى کنیم تا این اطمینان حاصل شود که آیا ایران به تعهدات خود و روح برجام عمل مى‌کند یا خیر؟ ما هم‌چنین ارزیابى مى کنیم که آیا باید طبق قانون کورکر – کاردین، به برجام ادامه دهیم یا این‌که به تحریم‌ها علیه ایران افزوده شود.»
دولت آمریکا احتمالا بعد از متهم کردن ایران به نقض روح برجام و ارجاع موضوع به کنگره، تلاش خواهد کرد از مسیر کنگره و هم‌چنین با استفاده از قانون مادر تحریم‌ها یا کاتسا، دور جدیدى از فشارها را آغاز کند. به عبارت دیگر آمریکا قطعات پازلى را در ذهن خود ترتیب داده که مى‌خواهد با کنار هم قرار دادن این قطعات، پازل خود را تکمیل کند.
نیکى هیلى نماینده آمریکا در سازمان ملل مى‌گوید: «کورکر-کاردین براى به هم چسباندن قطعات پازل منبت کارى ایجاد شده است براساس ساختار این قانون، ما نه فقط باید نقض‌هاى فنى رژیم ایران در برجام بلکه نقض‌هایش بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ و سابقه طولانى این کشور در تخاصم را در نظر داشته باشیم.» وى مى‌افزاید: «باید توسعه جارى ایران در حوزه موشک‌هاى بالستیک را در نظر داشته باشیم و باید روزى را که برجام منقضى مى‌شود، در نظر بگیریم.»
* برجام اهرم فشار براى مطالبات فرابرجامى آمریکا
اکنون در شرایطى که آمریکا در منطقه شکست خورده و نقشه‌هایش نقش برآب شده است، مى‌خواهد با ابزارهایى همچون قانون کاتسا و قانون کورکر-کاردین و حتى با استفاده از خودِ برجام، جبران شکست کند و به عبارتى برجام را عامل فشار براى دستیابى به خواسته‌هاى فرابرجامى خود قرار دهد.
* پاسخ و واکنش جمهورى اسلامى ایران
حال سؤال این است که پاسخ و واکنش جمهورى اسلامى ایران و مسؤولان کشور، به سناریوهاى احتمالى، چگونه باید باشد؟ اثبات اقتدار ایران نیز تنها با لفظ امکان پذیر نیست. طرف مقابل باید به‌طور جدى احساس کند که هریک از گزینه‌ها و ابزارهایش، ابزار متقابل و سختى در داخل دارد که در این صورت محاسبات او تغییر خواهد کرد. ملت ایران در ۳۸ سال گذشته اقتدار خود را به رخ بدخواهان کشیده و همین اقتدار عامل پیشرفت کشور و عقب رفت دشمنان بوده است. اقتدار کلامى و عملى نیز تنها با اتکا بر همین ملت و توانایى‌هاى او امکان پذیر است. هفته‌هاى آینده، آزمون جنگ اراده و اقتدار است، آزمونى که مسؤولان باید همچون ملت مقتدر ایران، سربلند و مقتدر از آن بیرون بیایند.
«دولت قبلى آمریکا برجام را بستر خوبى براى تأمین منافع این کشور مى‌دانست، اما به نظر مى‌رسد دولت فعلى آمریکا این دیدگاه را ندارد و در صدد تجدید نظر راهبردى در قبال برجام است»، تردید وجود دارد که دولت ترامپ حقیقتاً در پى خروج از برجام باشد، اگر هم در پى خروج از برجام باشد به‌دبنال آن است که خودش از برجام خارج بشود و به‌دبنال آن نیست که ایران از برجام خارج شود. باقى ماندن محدودیت‌هاى هسته‌اى ناشى از برجام براى ایران، هم براى دولت ترامپ و هم براى اسرائیلى‌ها مطلوبیت دارد.
* موضع دولت فعلى آمریکا درباره برجام
اولاً تردیدى در این نیست که برجام به شکل فعلى خود محدودیت‌هایى را براى برنامه هسته‌اى ایران اعمال کرده است که این محدودیت‌ها مطابق با اهداف راهبردى عدم اشاعه دولت آمریکا است.
ثانیاً چیزى که هم‌اکنون ما داریم مى‌بینیم این است که تیم امنیت ملى آقاى ترامپ یعنى آقاى مک مستر، تیلرسون و ماتیز اعتقاد دارند که باید همین برجام را اجرا کنیم و از ظرفیتهاى نهفته در برجام و ظرفیتهاى خصمانه که در برجام وجود دارد استفاده حداکثرى بکنیم. آن‌ها معتقد هستند که باید همین برجام را سختگیرانه تر اجرا کنیم. آقاى مک مستر خیلى شفاف و از قول ترامپ گفت «آقاى ترامپ معتقد است ما باید برجام را سختگیرانه اجرا کنیم».
* آمریکا به‌دنبال چیست؟
اولاً آنچه که آمریکا دنبال آن است بیش از آن‌که خروج از برجام باشد این است که برجام مانع تحریم و فشارهاى جدید نباشد. ثانیاً برجام تبدیل به مانعى براى اقداماتى که دولت آمریکا براى جلوگیرى از افزایش قدرت منطقه‌اى ایران انجام مى‌دهد نشود. اگر این براى آمریکا حاصل بشود یعنى برجام تبدیل به یک پلتفرمى شود که به جاى آن‌که جلوى فشار را بگیرد، خود ابزار تولید فشار شود و آن‌ها روى آن تحریم سوار کنند و ما واکنشى نشان ندهیم؛ برجام به این شکل براى دولت فعلى آمریکا هم مطلوبیت دارد.
اگرچه هنوز نمى‌توان هیچ حرف قطعى روشنى زد، ممکن است که دولت آمریکا به سمت احیاى رژیم تحریم‌ها حرکت کند، ولى تلاش خواهد کرد که شکل برجام را به‌لحاظ ظاهر و حقوقى به احتمال زیاد حفظ کند.الآن هم‌بینید که صحبت از این است که «سِرتیفیکِیشن» به ایران ندهند، بحث درباره این‌که تحریم‌ها را بلااثر نکند نیست. اگر تضمین ندهد آن وقت دیگر سرنوشت برجام در اختیار کنگره خواهد بود و کنگره باید تصمیم بگیرد که با تحریم‌ها چه اقدامى مى خواهد بکند.
* سوء استفاده از ظرفیتهاى نهفته در برجام به نحو خصمانه
دولت ترامپ تلاش خواهد کرد رژیم جدید تحریم‌ها را احیا کند و برجام را به پایه‌اى براى این‌که ما به تحریم‌هاى جدید پاسخ ندهیم تبدیل کند و سعى خواهد کرد از ظرفیتهاى نهفته در برجام به نحو خصمانه‌اى علیه ایران استفاده کند. تلاش خواهد کرد مذاکرات مجددى را درباره برجام شروع بکند که این مذاکرات مجدد احتمالاً از نظر آمریکا به حذف «سانست کلاس» و قوى تر شدن رژیم بازرسى‌ها و به تقویت رژیم خرید در برجام منجر مى‌شود.اما نهایتاً خروج از برجام به معنى تخریب این چارچوب، چیزى است که لااقل در آینده نزدیک خیلى محتمل نخواهد بود.
* ترامپ مى‌خواهد مهم‌ترین دستاورد اوباما را به باد دهد
ترامپ شعارهایى را درباره انتخاباتش داده است و یکى از آن‌ها این بود که برجام قرارداد بدى است و او به‌دبنال این است که به‌اصطلاح به شعارهایش پایبند باشد و بسیارى از جاها هم که در اختیارش بوده و توانسته این کار را کرده است. مى‌خواهد هر طورى که شده بگوید من با اوباما و قبلى‌ها و به‌ویژه با هر میراثى که اوباما داشته متفاوت هستم.شاید مهم‌ترین دستاورد در دوره اوباما همین برجام بود و او مى‌خواهد اگر بشود این‌را برهم بزند.
خروج آمریکا از برجام؛ خروج از اجماع بین‌المللى
کورکر رئیس کمیته روابط خارجى سناى آمریکا دیدگاهش این است که ما اگر از برجام خارج شویم در واقع ما موضوع اجماع بین‌الملل مى‌شویم و به ضرر ما است و باید کارى کنیم که ایران از برجام خارج شود و اجماع علیه ایران شکل بگیرد. دیدگاه ماتیز، مک مستر، کلى و تیلرسون شبیه این دیدگاه کنگره است که البته این براى ما خطرناکتر است؛ یعنى که هزینه خروج از برجام به گردن ایران بیفتد.براى ما طرح کنگره خطرناکتر است زیرا در نهایت هدفش واقعاً اجراى صادقانه برجام نیست منتها مى‌گوید کارى کنیم که ایران بیرون برود و هزینه را ایران تحمل کند. آمریکا حدود ۳۸ سال است که ما را تحریم کرده است، مهم این است که اروپا الآن چه کار مى‌کند، روسها و چینى‌ها چکار مى‌کنند، مهم این است که بقیه دنیا چکار مى‌کنند.
* قرار بود برجام جلوى تحریم‌ها را بگیرد که نگرفت
قرار بود برجام جلوى تحریم‌ها را بگیرد امّا این کار را نکرده است و رژیم تحریم‌ها نسبت به پیش از برجام تفاوت قابل ملاحظه‌اى نکرده است. اکنون برجام به پلت فورم تبدیل شده است زیرا محاسباتى براى طرف آمریکایى ایجاد شده که ایران تحت هیچ شرایطى به برجام دست نخواهد زد و به هر قیمتى آن‌را حفظ خواهد کرد.
* تداوم برجام بدون حضور آمریکا غیر ممکن است
این سخن که اگر آمریکا از برجام خارج شود ما برجام را با اروپا ادامه مى‌دهیم سخن دقیقى نیست و تبلیغاتى است زیرا تقریباً تداوم برجام بدون حضور آمریکا غیر ممکن است زیرا جنس تحریم‌هاى آمریکا ثانویه است و تجربه تاریخى نشان داده که جهان به‌ویژه اروپا در مقابل تحریم‌هاى ثانویه آمریکا مقاومت نمى‌کند. تحریم‌هاى نفتى ایران، تحریم ثانویه آمریکا بود اما به تبع آن اروپا از ما نفت نخرید.
وضع موجود محصول اشتباه محاسباتى است که براى آمریکا ایجاد شده است و آمریکا تصور مى‌کند با فشار در موضوعات غیر هسته‌اى مى‌تواند برجام‌هاى غیر هسته‌اى تولید کند و این محاسبه را در داخل کشور براى او به‌وجود آورده‌اند. ما این اعتیاد را براى آن‌ها خلق کردیم و آن‌ها تصور مى‌کنند در مورد هر موضوعى مى‌توانند مدل برجام را بازسازى و برجام‌هاى دو و سه را ایجاد کنند. دولت ترامپ‌انگیزه‌هاى بیشترى براى این فرسایش دارد. منظور آمریکا از خروج از برجام فقط خروج خودش از برجام است نه ما و همه آن‌ها مى‌خواهند ما در برجام باقى بمانیم.
ما در این سه سال راهبردى را پیش گرفتیم و براى این‌که برجام آسیب نبیند فشارهاى آمریکا را تحمل کردیم، از کنار آن گذشتیم و به آن واکنش نشان ندادیم و این محاسباتى را براى آمریکا ایجاد کرد که ایران به برجام دست نخواهد زد و دولت آمریکا را به این نتیجه رساند که با هزینه صفر تحریم‌ها را احیا کند.ما باید این محاسبات را به چالش بکشیم، باید شرایطى را به‌وجود بیاوریم که اروپا احساس کند در صورت احیاى رژیم تحریم‌ها، برجام به خطر مى‌افتد در این صورت آن‌ها به آمریکا فشار مى‌آورند تا برجام را حفظ کند. تحریم‌هاى اصلى علیه ایران از سوى آمریکا ایجاد شد، اگر آمریکا از برجام بیرون برود مقاومت و تعهد بقیه جهان به برجام خیلى معنا ندارد.باید در پى راهبردى براى پایبند کردن آمریکا به برجام باشیم، نباید به این دل خوش کنیم که آمریکا مى‌رود و ما با بقیه ادامه مى‌دهیم، این فرض بسیار خوش بینانه‌اى است.
* گزینه‌هاى احتمالى
گزینه نخست ما این است که اگر آن‌ها برجام را پاره کردند، آن‌را آتش بزنیم، گزینه دوم این است که تا همان میزانى که تا حالا داشتیم با بقیه جهان ادامه دهیم، سومین گزینه این است که به تناسب اقدام آن‌ها ما هم انجام تعهدات خود را کاهش دهیم و گزینه چهارم ما این است که تعهدات خود را افزایش دهیم و اقدامات بیشترى را در راستاى اعتماد سازى انجام دهیم. باید بر روى هر چهار گزینه کار شود و ترکیبى از گزینه‌هاى دوم و سوم را انجام دهیم.در صورت خروج آمریکا از برجام باید یکى از این چهار گزینه‌ها یا ترکیبى از آن‌ها را انجام داد و گزینه پنجمى وجود ندارد، ما باید راهبرد جدیدى را رسماً اعلام کنیم و این‌راهبرد تقریباً با گزینه سه منطبق و آن این است که برجام، متن مقدس نیست و قرار بود براى ما نفعى را داشته باشد و تحریم‌ها را کاهش دهد. راهبرد جدید که مى‌تواند تا حدودى بازدارنده باشد و فشار اروپا را بر روى آمریکا تشدید کند این است که اعلام کنیم راهبرد حفظ برجام به هر قیمتى را کنار گذاشتیم و راهبرد ما پایبندى به برجام به میزان پایبندى آمریکا به برجام و خروج از برجام به میزان خروج آمریکا از برجام است.
* باید بخش‌هایى از تعهدات برجامى خود را متوقف کنیم
ما باید متناسب و متوازن با آنچه آمریکا انجام مى‌دهد بخش‌هایى از تعهدات برجامى خود را متوقف کنیم و آقاى روحانى هم در جلسه رأى اعتماد در مجلس شوراى اسلامى همین را گفت. ماده ۳۶ برجام به ما اجازه مى‌دهد در صورتى که مسأله‌اى حل نشده باقى بماند همه یا بخشى از تعهدات خود را متوقف کنیم بدون این‌که از برجام خارج شویم.اگر این کار را انجام دهیم محاسبه آمریکا و اروپا را مبنى بر این‌که «ایران در هر شرایطى برجام را حفظ خواهد کرد» به چالش مى‌کشیم و این گزینه را مقابل آن‌ها قرار مى‌دهیم که از نظر ما پایبندى به برجام موضوعى است که به تناسب پایبندى آن‌ها به برجام تنظیم مى‌شود. این کار بازدارندگى براى برخى از بازیگران برجام ایجاد خواهد کرد وگزینه‌هاى ما و ابزارهاى فشار ما را علیه طرف مقابل را احیا خواهد کرد. وخروج آمریکا از برجام را هزینه مند کنیم.
* اروپا باید در مقابل آمریکا بایستد
باید شرایطى را به‌وجود بیاوریم که اروپا در مقابل آمریکا بایستد و مانع خروج این کشور از برجام شود و این در شرایطى اتفاق مى‌افتد که اروپا احساس کند که اگر تحریم‌ها برگردد اصل برجام به خطر خواهد افتاد. باید بپذیریم که تاکنون راهبرد ما این نبوده است و راهبرد ما محاسبه دیگرى را خلق کرده است. از این به بعد اگر راهبرد خودمان را تغییر دهیم احتمال دارد بر روى محاسبات برخى از بازیگران تأثیر بگذاریم و مسیر را براى آمریکا سخت کنیم.
خیال آمریکا را راحت کردیم که تو هر کارى دوست دارى انجام بده و ما کارى نخواهیم کرد. ما باید آمریکا را وادار به محاسبه مجدد کنیم، کارى که او سعى دارد با ما بکند و این امکان پذیر است.
* دورنماى خروج از برجام
در صورت خروج آمریکا از برجام و احیاى تحریم‌ها را به آمریکا واقعاً نشان بدهیم، فقط حرف نزنیم.ضمن این‌که دست ما خالى نیست، ما گزینه‌هاى بسیار متنوعى را در اختیار داریم که باید به یک نقشه‌اى برسیم براى آن‌که از این گزینه‌ها استفاده کنیم.تحت این شرایط مى‌توانیم محیط راهبردى را تغییر بدهیم و تجربه تاریخى هم به ما همین راگوید، آمریکا شکست پذیرتر از آن‌چیزى است که برخى تصور مى‌کنند.سردار قاسم سلیمانى مى‌گویدع‌تنها ملتى که در طول تاریخ لیاقت تاریخى شکست آمریکا را دارد ملت ایران است.
* مواضع غیرمنطقى آمریکا در تضاد با توافق هسته اى
براساس تمام گزارش‌هاى موجود، ایران پایبندى خود را به توافق هسته‌اى نشان داده است اما متاسفانه آمریکایى‌ها به‌ویژه در زمان ترامپ، مواضع غیرمنطقى را دنبال مى‌کنند که با توافق هسته‌اى در تضاد است.
توافق هسته‌اى بین ایران و آمریکا نیست بلکه توافقى مورد اجماع جامعه جهانى است. برخلاف گذشته که تحولات بین‌المللى در موضوعات منطقه تغییر و تحول ایجاد مى‌کرد امروز شاهدیم که تحولات منطقه اى، عرصه بین‌المللى را متاثر کرده است.
* اختلاف نظر مقامات اسرائیلى درباره توافق هسته‌اى ایران
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و وزیر دفاع (جنگ) اسرائیل بر این باورند که دست کشیدن آمریکا از توافق هسته اى ایران به نفع اسرائیل است اما کارشناسان حاضر در نهادهاى اطلاعاتى بر این باور نیستند.
به گفته مقامات بلندپایه دولت و ارتش اسرائیل، بدین ترتیب، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و آویگدور لیبرمن وزیر دفاع (جنگ) او با دیگر مقامات نظامى اسرائیلى بر سر این موضوع اختلاف نظر دارند که آیا باید از آمریکا بخواهند از توافق هسته‌اى با ایران دست بکشد یا خیر. نتانیاهو و لیبرمن بر این باورند که اگر آمریکا توافق هسته‌اى را برچیند، این اقدام به نفع اسرائیل است اما مقامات بلندپایه نظامى اسرائیلى نظرى متفاوت در این باره دارند.
دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در روز پانزدهم ماه اکتبر باید اعلام کند که آیا ایران به توافق هسته‌اى پایبند است یا خیر و هم‌چنین باید کنگره را در جریان این موضوع قرار دهد.
اگر آمریکا به این نتیجه برسد که ایران در حال نقض توافق هسته‌اى است، در واقع پایبندى ایران را به این توافق تأیید نخواهد کرد و این اقدام احتمالا به کنار کشیدن احتمالى آمریکا از توافق منجر و متعاقبا تحریم‌ها بار دیگر بر ایران اعمال خواهد شد. اما، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه و آلمان نیز از دیگر امضا کنندگان توافق هسته‌اى هستند. مقامات اسرائیلى اعلام کردند نتانیاهو و ران درمر سفیر اسرائیل در واشنگتن در حال ترغیب دونالد ترامپ و مشاوران نزدیک او براى تأیید نکردن پایبندى ایران به توافق هسته‌اى هستند.
موضع نتانیاهو و لیبرمن با نظر اکثر کارشناسان اسرائیلى فعال در وزارت اطلاعات و دفتر برنامه‌ریزى ارتش اسرائیل، موساد، وزارت امور خارجه و کمیته انرژى اتمى اسرائیل، در تضاد است.
با وجود امید نتانیاهو به این موضوع که ترامپ اعلام کند ایران در حال پایبندى به توافق هسته‌اى نیست، همه نهادهاى اطلاعاتى اسرائیل که با موضوع ایران سر و کار دارند، طى دو سال و دو ماه از زمان امضاى توافق هسته‌اى در وین، موضع واحدى در این باره دارند که ایران مفاد توافق هسته‌اى را نقض نکرده است. هم‌چنین، جامعه اطلاعاتى اسرائیل هیچ گونه شواهدى در اختیار ندارند که ایرانى‌ها طرح‌هاى هسته‌اى خود را از سر گرفته و تعهدات خود را نقض کرده‌اند.
* نیویورک تایمز:ترامپ توافق هسته‌اى را حفظ مى‌کند
این روزنامه آمریکایى نوشت ترامپ نشان مى‌دهد رویکردى را در قبال ایران اتخاذ خواهد کرد که توافق هسته‌اى را حفظ مى‌کندو نیویورک تایمز» نوشت: دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا روز پنجشنبه در حالى که مهلتى مهم پایان یافته بود، توافق هسته‌اى ایران را از بین نبرد و این نشانه‌اى از این است که وى تدریجا از تهدید خود مبنى بر کنار کذاشتن توافقى که مکررا با آن مخالفت مى‌کند،عقب نشینى مى‌کند و در عوض، بر مقابله با جاه‌طلبى‌هاى ایران در خاورمیانه به شیوه‌هاى دیگر روى آورده است.
مهلت روز پنجشنبه که کنگره براى تمدید معافیت تحریم‌هاى ایران که بر اساس توافق هسته‌اى سال ۲۰۱۵ به حالت تعلیق در آمده‌اند، مسأله‌اى مهم بود زیرا اگر رئیس جمهور دوباره مجازات‌هاى اقتصادى ضد ایران را تمدید مى‌کرد، عملا توافق هسته‌اى را نقض کرده بود. به این شکل، ایران این امکان را پیدا مى‌کرد از توافق هسته‌اى خارج شود و به آن پایان دهد. اما اعضاء و دستیاران ارشد کابینه، ترامپ را مجاب کردند که وى اتحادهاى واشنگتن را هم از بین مى‌برد و دست ایران را براى تولید سلاح‌هاى هسته‌اى باز مى‌گذارد.
* دسترسى به اماکن نظامى ملغى است
جمهورى اسلامى ایران فعالیت اعلام نشده هسته‌اى نداشته و مطالب مطرح شده، فضاسازى رسانه‌هاى آمریکایى به‌منظور فرار به جلو و سرباز زدن از انجام تعهدات و وظایف انجام نشده از سوى این کشور است. در هیچ یک از مراکز نظامى جمهورى اسلامى ایران فعالیت و یا حتى تحقیقات هسته‌اى وجود ندارد و بازدیدهاى انجام شده از سوى آژانس طى سال‌هاى گذشته این مطلب را تأیید مى‌کند. البته در مراکز نظامى، تحقیقات در خصوص سلاح‌هاى متعارف به‌ویژه در حوزه موشکى در جریان است که در چارچوب تولید قدرت دفاعى و ارتقاء بازدارندگى در برابر تهدیدات خارجى با قدرت ادامه خواهد یافت.
در چارچوب اجراى فعال سیاست پدافند غیرعامل، مجموعه ظرفیتهاى تحقیقاتى و تولیدى متعارف در بخش دفاعى در پهنه‌اى به وسعت ایران اسلامى توزیع شده و به‌طور طبیعى مکشوف‌سازى این ظرفیت براى بیگانگان امکان پذیر نمى باشد.جمهورى اسلامى ایران صرفا در چارچوب توافقات و دستورالعمل مشخص برجام رفتار کرده و هیچ تعهدى فراتر از آن‌را نمى‌پذیرد.
مقامات آمریکا و رژیم صهیونیستى با دلالى منافقین به‌واسطه توهمات خود و با هدف ایران هراسى فرضیاتى را بدون سند و دلیل علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌اى کشورمان بیان مى‌کنند که از گذشته نیز وجود داشته و تنها مصرف رسانه‌دارد.هرگونه اظهار نظر در مورد تعهدات پذیرفته شده در قبال برجام مى‌بایست از مجارى رسمى و مبتنى بر رویکردهاى فنى و حقوقى و فارغ از نگاههاى جانبدارانه، صرفا در آژانس بین‌المللى انرژى اتمى بررسى شود.
به‌طور قطع سایر ادعاهاى خارج از این چارچوب ضمن ان که‌بى‌اهمیت است، الزامى در خصوص پاسخگویى به آن نیز وجود ندارد.آژانس بین‌المللى انرژى اتمى در صورت ارائه مستندات کافى و قابل قبول، شیوه‌هاى فراوانى براى رفع ابهام در اختیار دارد و موضوع دسترسى به اماکن نظامى موضوعى غیرضرور و ملغى شده است.
رفتار غیر سازنده و بهانه جویانه دولت ترامپ در قبال اجراى تعهدات خود در برجام که تلاشى فعال براى ضربه زدن به این توافق بین‌المللى است، ضمن مخدوش کردن بیش از پیش جایگاه این کشور در نظام بین‌الملل بدون‌شک چون گذشته با پاسخ متناسب از سوى جمهورى اسلامى ایران همراه خواهد بود.
* بررسى دوباره برجام
وزیر خارجه آمریکا در پاسخ به این پرسش گفت: دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا نه تنها خواهان بررسى دوباره برجام است بلکه اعتقاد دارد همه سیاست‌ها و اقدامات ایران باید به‌صورت جامع بررسى شود و تاکنون در این باره تصمیمى اتخاذ نشده است. وى افزود: ایران برخلاف تعهدش در برجام، به اقدامات‌بى‌ثبات‌کننده در منطقه ازجمله در یمن و سوریه و جهان ادامه داده است و همه را در منطقه، ازجمله آمریکا را تهدید مى‌کند. وزیر خارجه آمریکا دو سطر از متن برجام را از روى نوشته خواند که نشانگر آمادگى وى براى این پرسش بود.
* دبیرکل سازمان ملل؛ در دیدار با ترامپ بر حفظ برجام تأکید مى‌کنم
آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد اعلام کرد در نظر دارد در دیدار هفته آینده خود با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در نشست مجمع عمومى سازمان ملل متحد در نیویورک بر اهمیت حفظ توافقنامه هسته‌اى با ایران تأکید کند.
* توافق هسته‌اى با ایران ارزش مذاکره نداشت
رئیس سازمان اطلاعات مرکزى آمریکا: توافق هسته‌اى با ایران ارزش مذاکره نداشت.
* موضع ایران در قبال خروج احتمالى آمریکا از برجام
تصمیم ایران بستگى به مواضع سایر امضاکنندگان برجام دارد اگر اروپا بر سر مواضع خود بماند یک سناریو است و اگر اروپا هم دست از حمایت بردارد سناریوى دیگرى است.طبیعتا براى هر کدام از این سناریوها باید آماده باشیم.
* نقض کنندگان برجام تاوان سنگینى مى‌پردازند
هر یک از کشورهایى که در اجراى تعهدات برجام کوتاهى کند و یا تعهداتش را به هر علت انجام ندهد اعم از آمریکا یا هر دولت دیگر باید تاوان و بهاى سنگینى بپردازد. برجام توافقى دوجانبه نیست بلکه تفاهمى چند جانبه محسوب مى شود که با قطعنامه ۲۲۳۱ شوراى امنیت سازمان ملل تأیید شده است. بقا و موفقیت برجام منوط به رعایت کامل تعهدات از جانب تمامى کشورهاى عضو ۵ + ۱ دانست.
در صورتى که هر کشورى از اجراى تعهداتش کوتاهى کند یا به هر علت تعهداتش را انجام ندهد باید بها و تاوان سنگینى پرداخت کند اعم از این‌که آمریکا باشد یا هر دولت دیگر. ایران آغازگر نقض برجام نخواهد بود و البته در مقابل نقض آن از جانب هر کشور دیگر واکنش‌هاى لازم را خواهد داشت و نقض برجام را از جانب دیگران تحمل نخواهد کرد.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده براى دومین بار پس از ورود به کاخ سفید، تحریم‌هاى هسته‌اى ایران را براى یک دوره ۱۲۰ روزه دیگر تعلیق کرد.این اتفاق در شرایطى رخ داد که ترامپ بارها از توافق هسته‌اى انتقاد و آن‌را «بدترین توافق تاریخ» توصیف کرده است.
امضاى تمدید ۱۲۰ روزه تعلیق برخى از تحریم‌هاى ایران از سوى ترامپ نشانگر این است که آمریکا در حال حاضر به‌دبنال خروج از برجام نیست و تنها به‌دبنال فشار بیشتر بر روى ایران است. اظهارات ضد ایرانى مقامات آمریکایى در واقع نشان از خروج آمریکا از برجام نیست بلکه استفاده آمریکا از برجام به‌عنوان فشار بیشتر بر روى ایران است تا از این طریق بتواند به اهداف خود در مورد ایران دست پیدا کند. آمریکا با ادعاى این‌گونه اظهارات تنها به‌دبنال تحریم هاى بیشتر علیه ایران است.
در زمان اجراى توافق هسته‌اى دو موضع‌گیرى از سوى دولت آمریکا در موعد ۱۲۰ روز و یا ۹۰ روزه وجود دارد که کاخ سفید در طى این دوران‌ها اعلام مى‌کند که آیا ایران برجام را نقض کرده است یا خیر، اما این آمریکایى‌ها هستند که همواره برجام را نقض مى‌کنند و ما هر چند هفته شاهد تحریم‌هاى جدید آمریکا علیه ایران هستیم.
این‌که ترامپ ادعا مى‌کند که اکتبر تکلیف ایران را مشخص خواهد کرد بدین معنا است که ببیند که عکس العمل ایران در مورد برجام چیست، آیا از برجام خروج پیدا مى‌کند یا این‌که به همین روند ادامه مى‌دهد. عده‌اى معتقد هستند که توافق هسته‌اى براى ایران حیثیتى و ناموسى است و از برجام خروج نمى‌کند بلکه باید با برجام بیشتر بازى کرد، اما در مقابل نیز عده‌اى معتقد هستند که اگر به ایران فشار بیاوریم به سمت قبلى حرکت مى‌کند و به دوران گذشته خود باز میگردد که این تفکرات هم در داخل و هم در خارج از کشور وجود دارد.
* آژانس طى ۸ نوبت اعلام کرد که ایران به قوانین برجام متعهد بوده است
آژانس طى ۸ نوبت اعلام کرد که ایران به قوانین برجام متعهد بوده و آن‌را اجرایى کرده است و تهدیداتى که ترامپ علیه ایران بیان مى‌کند بیشتر شبیه لاف زدن است. قرار بود برجام الگویى براى حل و فصل معضلات خارجى مثل کره شمالى تبدیل شود اما از زمانى که از ریاست جمهورى ترامپ مى‌گذرد، وضعیت کره شمالى تهدیدآمیزتر شده است و به جاى این‌که ترامپ از طریق مذاکره و گفتگو همانند برجام موضع کره شمالى را حل و فصل کند، بهانه‌هاى مختلفى نیز در مورد برجام مى‌گیرد که این اظهارات تنها در راستاى اهداف رژیم صهیونیستى است.
آمریکا با فشار وارد کردن بر روى ایران، به‌دبنال این است تا وانمود کند که ایران برجام را نقض مى‌کند و این تفکر که ایران باید به گذشته برگردد نیز تفکر درستى نیست چراکه متحمل هزینه‌هاى بسیارى مى‌شود. عده‌اى تصور مى‌کنند که برجام فقط لغو تحریم‌ها است در صورتیکه چنین نیست و طبق گزارش کمیسیون نظارت بر برجام مجلس شوراى اسلامى بیش از ۹۰۰ مورد ما لغو تحریم داشتیم که از این‌ها تنها ۲۰۰ مورد باقى مانده است. برجام مهم‌ترین دستاورد بین‌المللى است که بهانه را از دست دشمنان کشورمان خارج کرد و تمام قطعنامه‌ها علیه ایران را لغو کرد.
* مسیر جدید فشار به ایران
دولت آمریکا به‌طور واضح در مسیر یک تجدیدنظر راهبردى قرار دارد که هدف آن افزایش شدید فشار بر ایران است. اعلام احتمالى عدم پایبندى ایران در ۲۵ مهر به کنگره، اجراى قانون جدید تحریم‌ها با عنوان «مهار دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها» (کاتسا) و تشدید فشار بر ایران در حوزه بازرسى‌ها و در نهایت تجمیع ابزارها براى متوقف کردن ایران در منطقه، بخش‌هاى اصلى مسیر جدید فشار است.
در حالى که آمریکا در مسیر جدید گام برمى دارد، عواید اقتصادى بسیار محدود ناشى از برجام هم روز به روز در حال تحلیل رفتن و کم شدن است به‌گونه‌اى‌که مى‌توان گفت در ۳ حوزه اصلى بانک، بیمه و نفت، وضعیت ایران تفاوت اندکى با دوران تحریم‌ها دارد. این بدان معناست که اگر توجه کنیم هدف اصلى برجام، کاهش تحریم‌ها و مسدود کردن مسیر تحریم براى فشار به کشور بود، این هدف تقریبا به‌طور کامل بدل به یک امر موهوم شده است.
* جریان مشکوک در داخل
در همین حال، در داخل کشور جریان مشکوکى در پى آن است که هزینه‌هاى اقدام علیه ایران از سوى آمریکا را به حداقل مقدار ممکن کاهش دهد. این کار به دو طریق در حال انجام است. نخست اعلام صریح این موضوع که ایران حتى در صورت خروج آمریکا از برجام به آن متعهد خواهد ماند که در واقع هیچ معنایى جز راحت کردن خیال آمریکا و اروپا از این‌که مى‌توانند با هزینه صفر، دوران جدیدى از تحریم و فشار را آغاز کنند، ندارد. و دوم، تلاش عملى – و عموما اعلام نشده- براى اعمال تحریم داخلى علیه نهادهاى انقلابى که در واقع محقق کردن هدف آمریکا در داخل کشور به دست عوامل داخلى و با مکانیسم‌هاى داخلى است.
* شکست‌هاى منطقه‌اى آمریکا و زدن زیر میز
ترکیب این موضوعات با شرایط جدیدى که در منطقه در حال وقوع است، پازل را کامل مى‌کند. شواهد نشان مى‌دهد آمریکا با علم قطعى به شکست راهبرد خود در سوریه (به‌ویژه تشکیل کشور سنى در شرق این کشور) و با نزدیک شدن داعش به پایان عمر خود، درصدد به هم زدن میز بازى است و اقدامات جدید در شمال فرات در سوریه، تلاش براى به هم زدن انسجام راهبردى شیعه و مقاومت در عراق و دیگر کشورها و هم‌چنین برگزارى همه‌پرسى در کردستان عراق با صحنه‌گردانى آشکار اسرائیل، گام‌هاى کلیدى آن در این مسیر است.
* راهبردهاى مناسب براى ایران
با توجه به این نکات، مى‌توان گفت یکى از راهبردى‌ترین مقاطع تاریخ سیاست‌گذارى امنیت ملى دهه‌هاى اخیر براى ایران فرارسیده است. اکنون باید راهبردى اتخاذ شود که:
اولا– جلوى فشار تحریمى و بازرسى جدید آمریکا علیه ایران را بگیرد یا آن‌را به‌شدت هزینه‌مند کند.
ثانیا– محاسبات راهبردى آمریکا در این‌باره را که مى‌تواند برجام را بدل به زیرساختى براى اعمال پى‌درپى تحریم‌ها و فشارهاى جدید علیه ایران کند به هم بزند.
ثالثا– اجماع و اتفاق نظر ملى در زمینه بدعهدى آمریکا و ضرورت ایستادگى مقابل فشارهاى آن‌را تحکیم کند.
رابعا– از دستاوردهاى تاریخى منطقه‌اى ایران صیانت کند.
بار اصلى این‌راهبرد بر دوش دولت آقاى روحانى قرار دارد. واقعیت این است که نظام با وجود علم تقریبا قطعى که چنین روزهایى بالاخره از راه خواهد رسید، اجازه امضا و اجراى برجام را صادر کرد. اگرچه کارنامه برجام چنگى به دل نمى زند اما تجربه برجام که همان تجربه‌بى‌اعتمادى به آمریکا و نادرست بودن مسیر «اعتماد به بیرون» است، روز به روز بالغ‌تر شده و اکنون در حال رسیدن به نقطه اوج خود است. تحلیل رفتار دولت آمریکا به‌خوبى نشان مى‌دهد «هزینه سازش»، نه فقط تحریم‌هاى بیشتر، بلکه قرار دادن کشور در آستانه جنگ از طریق تضعیف بنیه دفاع ملى و به هم زدن اجماع داخلى است. زمان آن رسیده است که این تجربه به یک استراتژى جدید تبدیل شود.
هدف این استراتژى جدید باید «هزینه‌مند کردن فشار» براى دشمن و «کاهش هزینه مقاومت در داخل» باشد به‌گونه‌اى‌که از طریق ترکیب نقاط قوت درونى با نقاط ضعف دشمن، وضعیتى ایجاد شود که دشمن مطمئن شود هزینه راهبردى تداوم مسیر فشار براى آن بسیار بیشتر از دستاوردهاى این مسیر خواهد بود.
همه اطمینان‌هاى کاذبى که دشمن درباره «فشارپذیر» و «فاقد گزینه» بودن ایران براى خود ایجاد کرده باید در هم شکسته شود. دل بستن به دشمن کوچک (اروپا) در این مسیر اشتباهى راهبردى است که تاریخ یک دهه گذشته را به نحو فاجعه‌بارترى تکرار خواهد کرد. تجربه به ما مى‌گوید نه اهداف راهبردى اروپا با آمریکا چندان متفاوت است و نه اروپا اساسا در موقعیتى است که مقابل تحریم‌هاى ثانویه آمریکا مقاومت کند، لذا امید به این‌که مى‌توان با اروپا برجام را ادامه داد در واقع به معنى خوردن چوب و پیاز با همدیگر است؛ هم محدودیت‌هاى برجام حفظ مى‌شود و هم آمریکا با اعمال کامل تحریم‌ها، اروپا را نیز از پایبندى نصفه و نیمه فعلى به تحریم‌ها بازخواهد داشت.
بدتر از آن، وقتى شما رسما اعلام مى‌کنید بدون آمریکا، برجام را با اروپا ادامه خواهید داد، در واقع در حال ارسال این پیام براى آمریکا هستید که با خیال راحت تحریم‌هاى خود را اعمال کند و از هیچ واکنشى از ناحیه ایران هم بیم نداشته باشد.
اگر چنین اتفاقى رخ دهد، بیش از همه کسانى مقصر خواهند بود که آدرس ضعف، سستى و ناتوانى را از داخل کشور به دشمن ارسال کردند و در حالى که دولت و ملت ایران از هر زمان دیگرى براى ایستادن مقابل دشمن توانمندتر است، سبد گزینه‌هاى ایران را تهى نشان دادند. اساسا در گذشته هم اینچنین بوده است که آمریکا با مشاهده ضعف داخلى یا آن هنگام که دریافته مى‌تواند از طریق فشار از بیرون اختلاف‌هاى داخلى را تشدید کند، فشارها بر کشور را تا سرحد ممکن تشدید کرده است و هر زمان که وحدت و انسجام داخلى برقرار بوده، دشمن استفاده از ابزار فشار و تحریم را ناکارآمد یافته و کمتر به آن گرایش داشته است.
کارنامه برجام که به جایى نرسید اما وقت آن است که دولت سهم خود را در کامل شدن تجربه برجام به میدان بیاورد. این هم ممکن نیست مگر این‌که گزینه غیرعقلانى «حفظ برجام به هر قیمت» کنار گذاشته شده و گزینه حفظ برجام در صورت عدم بازگشت تحریم‌ها به جاى آن بنشیند. یک ماه آینده زمان کمى است ولى کشور احتمالا تا سال‌هاى طولانى با تبعات تصمیم‌هایى زندگى خواهد کرد که در این یک ماه اتخاذ مى‌شود.
* دبه درآوردن از نوع آمریکایى براى جلوگیرى از فروش هواپیما به ایران
از زمان اجراى برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام میان ایران و گروه پنج بعلاوه یک، تحریم‌هاى صنعت هوانوردى کشورمان مطابق با متن مندرج در این برنامه لغو شد.
در متن برنامه جامع اقدام مشترک آمده است: «اجازه فروش هواپیماى مسافربرى تجارى و قطعات و خدمات مربوطه به ایران از طریق اعطاى امتیاز در ۱-۱ موارد زیر داده خواهد شد: الف) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال هواپیماى مسافربرى تجارى انحصارا با کاربرى غیر نظامى، ب) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال قطعات یدکى و قطعات عمده براى هوایپماى مسافربرى تجارى به ایران، ج) ارائه خدمات تبعى، ازجمله ضمانت، نگهدارى، و خدمات تعمیر و بازبینى‌هاى ایمنى براى کلیه موارد مذکور، مشروط به این‌که قطعات و خدمات مجوز داده شده انحصارا براى هوانوردى تجارى مسافرى مورد استفاده قرار گیرند»
* برجام براى کاهش بار تحریم‌ها بود
برجام و مذاکرات هسته‌اى، راهى بود که جمهورى اسلامى انتخاب کرد تا بار تحریم‌ها از دوش مردم برداشته شود؛ در واقع، دولت‌ها در سال‌هاى پس از انقلاب و به‌ویژه پس از دفاع مقدس موظف بودند که اقتصاد کشور را به‌گونه‌اى از درون مقاوم کنند که نه تکانه‌هاى خارجى بتواند آن‌را متزلزل کند و نه دشمنان بتوانند با یک تصمیم سیاسى، محاسبات و رفتار مردم و مسؤولان را تغییر دهند.
به روایت رهبر انقلاب اسلامى، ایشان حدود ۲۲ سال قبل به مسؤولان دولت وقت دستور داده بودند «کارى کنید که ما هر وقت اراده کردیم، بتوانیم درِ چاه‌هاى نفت را ببندیم. آقایانِ به قول خودشان «تکنوکرات» لبخند انکار زدند که مگر مى‌شود!؟»
* بازگشت به اقتصاد مقاومتى
اما ضعف در مقاوم‌سازى اقتصاد و پایه‌هاى آن، موجب شد پیشرفت در بخش‌هاى مختلف به شکل متوازن پیش نرود و همین نقطه ضعف، به نقطه فشار و طمع دشمن تبدیل شود؛ در شرایطى که صنعت هسته‌اى به همت نخبگان جوان و دانشمند رو به پیشرفت بود تا به تأمین نیازهاى کشور ازجمله تولید ۲۰ هزار مگاوات برق منجر شود، نبود پیشرفت متناسب در بخش اقتصاد، موجب کارگر افتادن فشار تحریم‌ها علیه کشورمان شد.
مذاکرات با اصرار برخى مسؤولان، آغاز شد، رهبر انقلاب اسلامى، مذاکره با آمریکا را تنها در موضوع هسته‌اى و با هدف رفع تحریم‌هاى ظالمانه پذیرفتند و در طول مسیر پر پیچ و خم مذاکرات چارچوب‌هایى تعیین کردند تا بر خلاف آرزوى رئیس دولت آمریکا و همکارانش، هم حق هسته‌اى ملت محفوظ بماند و هم بار تحریم‌ها از زندگى و معیشت آن‌ها رفع شود.
البته عجله مذاکره‌کنندگان و ضعف ساختارى متن برجام موجب شد که در برخى موارد براى بهانه‌جویى و نقض عهد طرف آمریکایى زمینه ایجاد شود؛ هم‌چنین متأسفانه با وجود تأکیدهاى رهبر انقلاب اسلامى بر اخذ تضمین کتبى از رئیس‌جمهور آمریکا، برجام بدون رعایت این الزام اجرا شد و جریان بزک‌کار آمریکا، به این حرف کم‌مایه بسنده کرد که «امضاى کرى، تضمین است».
اگرچه انتخاب ترامپ، دستکش مخملى را از دست چدنى فرو انداخت و رخ‌نماییِ «آمریکای واقعی» کار جریان بزک‌کار را به‌شدت دشوار کرد؛ ترامپ که در دوره تبلیغات انتخابات، وعده داده بود برجام را پاره مى‌کند، این حرف را تکرار نکرد اما به همراه وزیرخارجه و نماینده‌اش در سازمان ملل، هر چند وقت یک‌بار ضربه‌هایى بر برجام وارد کرده و مى‌کند.
* جمهورى اسلامى به همه تعهدهاى خود در برجام عمل کرده است
در مقابل، جمهورى اسلامى به همه تعهدهاى خود در برجام عمل کرده است، بنابراین عقلاً به‌دنبال آن است که از منافع و عواید آن نیز بهره ببرد؛ یعنى همچنان که در فوق اشاره شد تحریم‌ها برطرف، و فضا براى سرمایه‌گذارى خارجى مساعد شود؛ حال آن‌که فضاى خصمانه‌اى که آمریکایى‌ها علیه برجام تشدید کرده‌اند، مخلّ ایجاد فضاى مساعد براى سرمایه‌گذارى است و ضعف متن برجام و وجود مکانیسم ماشه در آن نیز مى‌تواند به ابزار بدعهدى آمریکایى‌ها تبدیل شود.
* پیام مهم سخنان رهبر انقلاب اسلامى
پیام مهم سخنان رهبر انقلاب اسلامى در مراسم دیروز نیروى انتظامى آن بود که جمهورى اسلامى در مقابل خطاى طرف مقابل، دست‌بسته و بدون واکنش نیست و در مقابل قلدرى‌هاى نظام سلطه، هیچ عقب‌نشینى در کار نخواهد بود، زیرا اگر ما کوتاه بیاییم، دشمن جلو مى‌آید و در مقابل، نشان دادن اقتدار و کرنش نکردن در مقابل زورگویى است که تولید شرافت و قدرت خواهد کرد و دشمن را به عقب خواهد راند.
* هیأت نظارت بر برجام
سازوکار نظارت بر برجام و تصمیم‌گیرى در خصوص بدعهدى‌هاى طرف مقابل، روشن است؛ هیأت نظارت بر برجام در این خصوص مشخصاً وظیفه‌مند است؛ با این حال، افکار عمومى تاکنون تصویر روشنى از تصمیمات این هیأت دریافت نکرده است؛ رهبر انقلاب اسلامى در دو سال متوالى در دیدار رمضانى مسؤولان و کارگزاران نظام توقع دقت و مراقبت بیشتر از منافع ملى را با لحنى نزدیک به گلایه از هیأت مزبور مطرح کرده‌اند.
است و برخى از آن‌ها طى هفته‌هاى اخیر دیپلمات‌هاى خود را به واشنگتن فرستاده‌اند تا در خصوص تبعات لغو برجام هشدار دهند. آنان اذعان داشته‌اند که پاره کردن برجام، ایالات متحده را به انزوا خواهد کشاند.
دیدگاهتان را بنویسید